ΔΙΑΣΩΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Ο Ορφέας, το μικρό δελφίνι της Λέσβου: Μια μάχη που ένωσε επιστήμη και προσκοπικό αλτρουισμό και προσφορά.
18/08/2025

Από τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου 2025, η παραλία του Γαβαθά στη βορειοδυτική Λέσβο έγινε σκηνικό μιας συγκλονιστικής προσπάθειας διάσωσης. Ένα νεαρό αρσενικό Ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba) βρέθηκε να κολυμπά αδύναμο και αποπροσανατολισμένο σε αβαθή νερά και σύντομα προσάραξε στην ακτή. Η εικόνα του μικρού θαλάσσιου θηλαστικού να παλεύει για τη ζωή του κινητοποίησε αμέσως πολίτες, επιστήμονες, εθελοντές, προσκόπους και την τοπική αυτοδιοίκηση, σε μια από τις πιο οργανωμένες επιχειρήσεις διάσωσης που έχει γνωρίσει το νησί. Το δελφινάκι, που οι διασώστες βάφτισαν «Ορφέα», έμελλε να γίνει το κέντρο μιας πολυήμερης μάχης γεμάτης ελπίδα, αλληλεγγύη και ανιδιοτέλεια.

Η άμεση κινητοποίηση

Μετά την ειδοποίηση λουόμενων, το Ερευνητικό Κέντρο «ΑΡΙΩΝ» ενεργοποίησε το θεσμοθετημένο πρωτόκολλο διάσωσης κητωδών και κάλεσε τις τοπικές εθελοντικές ομάδες. Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν αμέσως οι Πρόσκοποι, οι οποίοι, μέσω της Προσκοπικής Ομάδας Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου, κινητοποίησαν μέλη από το 2ο Σύστημα Προσκόπων Μυτιλήνης, το 5ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας και την Περιφερειακή Εφορεία Προσκόπων Λέσβου. Ήταν οι πρώτοι που έφτασαν οργανωμένα στο σημείο και έστησαν τις βασικές δομές υποστήριξης: πρόχειρα σκίαστρα, χώρο ανάπαυσης και, κυρίως, βάρδιες περιφρούρησης και φροντίδας του ζώου σε 24ωρη βάση.

Η προσκοπική παρουσία στο επίκεντρο

Καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησης –τέσσερα μερόνυχτα αδιάκοπης προσπάθειας– οι Πρόσκοποι ανέλαβαν το μεγαλύτερο βάρος της φυσικής παρουσίας στο πεδίο. Ήταν εκείνοι που έμειναν στο πλευρό του Ορφέα μέρα και νύχτα, κρατώντας το σώμα του υγρό με θαλασσινό νερό, φροντίζοντας να μην τραυματιστεί στα ρηχά και υποστηρίζοντας τους κτηνιάτρους σε κάθε διαδικασία περίθαλψης. Με την πειθαρχία, την ομαδικότητα και την αφοσίωση που χαρακτηρίζει την προσκοπική κίνηση, δημιούργησαν έναν άξονα γύρω από τον οποίο οργανώθηκε η όλη επιχείρηση.

Η Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής, που διαθέτει πλέον πολύτιμη εμπειρία σε περιστατικά διάσωσης Άγριας Ζωής, συντόνιζε τις εναλλαγές των βαρδιών και στήριζε τα υπόλοιπα συνεργαζόμενα σχήματα: την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου, την ΑΝΙΜΑ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και τους πολίτες που προσέτρεξαν εθελοντικά. Χωρίς τη δική τους αντοχή και επιμονή, η τετραήμερη μάχη θα ήταν πρακτικά αδύνατη.

Η επιστημονική φροντίδα

Παράλληλα, υπό την καθοδήγηση των επιστημόνων του «ΑΡΙΩΝ»–της θαλάσσιας βιολόγου Έλενας Ακριτοπούλου και της κτηνιάτρου Ευρυδίκης Κοντεμενιώτου– οργανώθηκε εντατική κτηνιατρική φροντίδα. Η πρώτη κλινική εκτίμηση έδειξε σοβαρή αφυδάτωση, ανοσοκαταστολή και βαριά νευρολογικά συμπτώματα. Με την αδιάκοπη βοήθεια των Προσκόπων, οι κτηνίατροι Κωνσταντίνα Τυροπώλη και Νικήτας Βογιατζής εφάρμοσαν φαρμακευτική αγωγή και υποστηρικτική θεραπεία. Οι βάρδιες, όμως, ήταν εξουθενωτικές, και σε αυτές οι Πρόσκοποι είχαν τον πρώτο λόγο: φρόντιζαν το ζώο, υποστήριζαν τους γιατρούς, εξασφάλιζαν ότι η επιχείρηση θα συνεχιστεί απρόσκοπτα σε 24ωρη βάση.

Η δύσκολη κατάληξη

Παρά την υπεράνθρωπη προσπάθεια όλων, ο Ορφέας δεν τα κατάφερε και κατέληξε στις 8 Αυγούστου. Η νεκροψία έδειξε πως έφερε λοίμωξη από τον ιό morbilli, που προσβάλλει το νευρικό σύστημα των κητωδών και εμφανίζεται συχνότερα λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αύξησης της θερμοκρασίας των θαλασσών.

Μια παρακαταθήκη προσφοράς

Η απώλεια ήταν βαριά για όσους έζησαν τέσσερις μέρες στην παραλία του Γαβαθά, αγωνιζόμενοι να σώσουν μια ζωή. Ωστόσο, το παράδειγμα που δόθηκε είναι εξίσου ισχυρό. Η επιχείρηση του Ορφέα αποτέλεσε ένα ζωντανό «εργαστήριο ανθρωπιάς», όπου η επιστημονική γνώση ενώθηκε με το ανιδιοτελές προσκοπικό πνεύμα και την αλληλεγγύη της τοπικής κοινωνίας.

Η Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου απέδειξε για άλλη μια φορά ότι μπορεί να σηκώσει το βάρος δύσκολων αποστολών, λειτουργώντας ως βασικός κρίκος σε κάθε επιχείρηση διάσωσης άγριας ζωής. Ο Ορφέας μπορεί να μην τα κατάφερε, όμως χάρη στη δική τους αυταπάρνηση και επιμονή, άφησε πίσω του ένα δυνατό μήνυμα: ότι η ζωή, ανθρώπινη ή μη, αξίζει κάθε προσπάθεια.

 

Το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών-ΑΡΙΩΝ, εξέδωσε το παρακάτω ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ:

Στις 5 Αυγούστου 2025, η Ομάδα Διαχείρισης Εκβρασμών (ΟΔΕ)του «ΑΡΙΩΝ» ειδοποιήθηκε από λουόμενους για την παρουσία ενός ζωντανού δελφινιού,  το οποίο κολυμπούσε σε αβαθή νερά στην παραλία Γαβαθά, στη Λέσβο με εμφανή δυσκολία πλευστότητας. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, το ζώο προσάραξε στην ακτή. 

Αμέσως, ενεργοποιήθηκε η Ομάδα Διαχείρισης Εκβρασμών (ΟΔΕ)του «ΑΡΙΩΝ», και κινητοποιήθηκε ο μηχανισμός διάσωσης του δελφινιού από το επιστημονικό και επιχειρησιακό δυναμικό του «ΑΡΙΩΝ», όπως προβλέπεται από το θεσμικό πλαίσιο εκβρασμών θαλασσίων ειδών της άγριας πανίδας (ΦΕΚ3376/Β/19-5-2023). Το περιστατικό αφορά ένα νεαρό αρσενικό Ζωνοδέλφινο (Stenellacoeruleoalba), ένα είδος πελαγικής κατανομής που απαντάται συχνά στο Αιγαίο Πέλαγος, αλλά σπάνια εμφανίζεται σε τόσο αβαθείς και παράκτιες ζώνες, εκτός και αν έχει σοβαρό πρόβλημα.

Τον συντονισμό της περίθαλψης ανέλαβε η κα Έλενα Ακριτοπούλου, Θαλάσσια Βιολόγος, Υπ. Διδάκτορας  του Π.Θ., και η κα Ευρυδίκη Κοντεμενιώτου, κτηνίατρος, Υπ. Διδάκτορας  του Α.Π.Θ. και Επιστημονικά Μέλη του «ΑΡΙΩΝ». Οργανώθηκε 24ωρη επιχείρηση διάσωσης και περίθαλψης του δελφινιού στο πεδίο, αποτελούμενη από τα μέλη των τοπικών εκπαιδευμένων διασωστικών ομάδων, την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου, τη Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου, το 2ο Σύστημα Προσκόπων Μυτιλήνης, το 5ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας, την Περιφερειακή Εφορεία Προσκόπων Λέσβου και τοπικούς εθελοντές της ΑΝΙΜΑ, υπό την συνεχόμενη καθοδήγηση του «ΑΡΙΩΝ». 

Πραγματοποιήθηκε στο πεδίο η πρώτη εκτίμηση της κατάστασης του δελφινιού από την τοπική κτηνίατρο του «Δικτύου Εθελοντών Κτηνιάτρων» του «ΑΡΙΩΝ», κα   Κωνσταντίνα Τυροπώλη, υπό την επιστημονική καθοδήγηση της Δρ. Αναστασίας Κομνηνού, καθ. Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ. και υπεύθυνης του «Δικτύου Εθελοντών Κτηνιάτρων» του «ΑΡΙΩΝ». Από την λεπτομερή κλινική εξέτασηκαι τον αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο, διαπιστώθηκε ότι το νεαρό δελφίνι παρουσίαζε σοβαρή αφυδάτωση, ανοσοκαταστολή και σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα πιθανόν ιογενούς  αιτιολογίας. 

Χορηγήθηκε υποστηρικτική και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή από την κα. Τυροπώλη σύμφωνα με τα κτηνιατρικά πρωτόκολλα,  σε συνεργασία με τον κ. Νικήτα Βογιατζή (μέλος του «ΑΡΙΩΝ», Περιβαλλοντολόγος, εξειδικευμένος στη Διάσωση και Νοσηλεία Θαλάσσιων Θηλαστικών/ Υπ. Διδάκτορας του Π.Θ), οι οποίοι παρείχαν συνεχόμενη 24ωρη κτηνιατρική περίθαλψη και νοσηλεία στο ζωνοδέλφινο.

Δυστυχώς, μετά από τετραήμερη και 24ωρη τιτάνια επιχείρηση διαρκούς συντονισμού, διάσωσης και  εντατικής κτηνιατρικής φροντίδας, τοζώο κατέληξε. Πραγματοποιήθηκε νεκροψία/νεκροτομή και δειγματοληψία από τον κ. Ψύχα Β., Ομ. καθ. Παθολογικής Ανατομικής του Τμήματος Κτηνιατρικής Α.Π.Θ.,  σε συνεργασία με την κ. Τυροπώλη και τον κ. Βογιατζή, για να προσδιοριστούν τα αίτια θανάτου. Τα αποτελέσματα της νεκροψίας ήταν συμβατά με προσβολή από τον ιό morbilli, οποίος μεταξύ άλλων ευθύνεται και για την εκδήλωση θανατηφόρων νευρολογικών συμπτωμάτων. Δείγματα θα αποσταλούν στο Τμήμα Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ. για περαιτέρω εργαστηριακές αναλύσεις. 

Στο σύνολο της επιχείρησης, η τοπική αυτοδιοίκηση συνέβαλλε στο έργο διάσωσης από τις πρώτες ώρες εκθαλάσσωσης του δελφινιού με την Αντιδήμαρχο Πρασίνου & Διαχείρισης Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς Δήμου Δυτικής Λέσβου κα Αφροδίτη Βατή και την συνεργάτιδα της κα Μαρία Κατσαρού, τον Αντιδήμαρχο Τεχνικών Έργων Δήμου Δυτικής Λέσβου κ. Ιορδάνη Ιορδάνου, τον Αντιδήμαρχο της Πολιτικής Προστασίας Δήμου Δυτικής Λέσβου κ. Ανδρέα Αξή και τα μέλη αυτής καθώς και μέλη του Πυροσβεστικού Σώματος μεταβαίνοντας επιτόπου στο σημείο και ενισχύοντας την επιχείρηση καλύπτοντας οποιαδήποτε ανάγκη επί 24ωρουβάσεως. 

Επίσης, ενημερώθηκαν για το περιστατικό ο Λιμενικός Σταθμός Σιγρίου, η Διεύθυνση Κτηνιατρικής της Περιφέρειας ΒΑ Αιγαίου και η ΜΔΠΠ του ΟΦΥΠΕΚΑ ΒΑ Αιγαίου.

Η ομάδα του «ΑΡΙΩΝ» θα ήθελε να ευχαριστήσει ιδιαίτερα: 

  • Την κτηνίατρο Κωνσταντίνα Τυροπώλη
  • Το 2ο Σύστημα προσκόπων Μυτιλήνης συγκεκριμένα τον Μανώλη Αντωνάκη
  • Το 5ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων Μήθυμνας και συγκεκριμένα τον Στρατή Ζγουρνιός, Ελένη Βουτηράκη και Ειρήνη Κωστάκη
  • Την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λέσβου και πιο συγκεκριμένα τους: Αντιγόνη Πιπεράκη, Βασίλη Ασμάνη, Χαράλαμπο Τζανετέα, Γλυκερία  Σουλουγάνη, Βασίλη Καραμάνο, Φωτεινή Βασιλακάκη.
  • Την ΑΝΙΜΑ Σύλλογος Προστασίας και Περίθαλψης Άγριας Ζωής 
  • Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και συγκεκριμένα τον Νίκο Γραμμενόπουλο
  • Την Προσκοπική Ομάδα Διάσωσης Άγριας Ζωής Λέσβου και συγκεκριμένα τον Στρατή Βατή
  • Την Περιφεριακη Εφορεία Προσκόπων Λέσβου και συγκεκριμένα την Ελπινίκη Δεληγιάννη  
  • Τον Δήμο Δυτικής Λέσβου και συγκεκριμένα τα Τμήματα: Πρασίνου & Διαχείρισης Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς, Πολιτικής Προστασία και Τεχνικών Έργων 
  • Τον Φορέα Τουρισμού Μολύβου για την ευγενική παραχώρηση της τέντας
  • Τον Εξωραϊστικό – Πολιτιστικό Σύλλογο “ο Γαβαθάς”
  • Κέντρο Υγείας Καλλονής
  • Το Φαρμακείο Μαριόλα Ο. Ε.
  • Την Τοπική Κοινότητα Αντίσσης
  • Την συνεισφορά του ιδιώτη Ρούντι Ράλλη 
  • Τους Andrea και Hanna Canocchi καθώς και τους Ουρίμ και Γκλεντίς Ντόντα για την γνωστοποίηση του περιστατικού    

Και όλους τους μεμονωμένους εθελοντές που συνέβαλαν με την καρδιά τους σε μια τόσο απαιτητική συνθήκη. 


ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΓΙΑ ΚΗΤΩΔΗ (Δελφίνια και Φάλαινες)

 Στις ελληνικές θάλασσες έχουν καταγραφεί 9 είδη κητωδών όπως, η Πτεροφάλαινα, ο Φυσητήρας, ο Ζιφιός, η Ρυγχοφάλαινα, το Σταχτοδέλφινο, το Ρινοδέλφινο, το Κοινό δελφίνι, το Ζωνοδέλφινο,και η Φώκαινα. Περιστασιακά, έχουν καταγραφεί και άλλα 5 είδη κητωδών όπως, η Μεγάπτερη φάλαινα η Ψευδόρκα, ο Δίδοντος Μεσοπλόδοντας, το Στενόρυγχο δελφίνι και το Στικτοδέλφινο.

Η σωστή διαχείριση των τραυματισμένων ή άρρωστων κητωδών τα οποία εκβράζονται ζωντανά στις ακτές μας,  είναι ιδιαίτερα σημαντική μέσα στις πρώτες ώρες και καθοριστική για την επιβίωση του ζώου. Η άμεση παρέμβαση κτηνίατρου ή ειδικού είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση αλλά δεν είναι πάντα εφικτή. Είναι δυνατή όμως η παροχή πρώτων βοηθειών από εκπαιδευμένα άτομα σε βασικές τεχνικές διάσωσης ή και από παρευρισκόμενους με την καθοδήγηση ειδικών. Έτσι, για την παροχή πρώτων βοηθειών  σε δελφίνια  και φάλαινες, που   εκβράζονται ζωντανά, στις ακτές της χώρας και είναι τραυματισμένα, άρρωστα, ορφανά, εγκλωβισµένα ή αποπροσανατολισµένα, επικοινωνείστε με  το Ερευνητικό Κέντρο Διάσωσης και Περίθαλψης Κητωδών-ΑΡΙΩΝ  κάθε ηµέρα σε24ωρη βάση, στα τηλέφωνα επικοινωνίας : 6945-531850 και 6945-644994

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑΚΑΝΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΕΙΤΕ ΕΝΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟ ή ΑΡΡΩΣΤΟ ΚΗΤΩΔΕΣ

1)    Βεβαιωθείτε ότι το ζώο είναι ζωντανό.

2)    Ελέγξτε την αναπνοή. Αναπνέει κάθε 15-20 δευτερόλεπτα.

3)    Ο φυσητήρας πρέπει να ανοιγοκλείνει τα ρουθούνια.   Φροντίστε να είναι καθαρός και πάντοτε έξω από το νερό.

4)    Μην το οδηγείτε ποτέ στα βαθιά. Μη το τραβάτε από τα πτερύγια ή την ουρά.

5)    Διατηρείστε  υγρά και δροσερά, τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον αέρα με θαλασσινό νερό.

6)     Σκεπάστε το ζώο με ανοιχτόχρωμο και υγρό  ύφασμα, αφήνοντας ακάλυπτα τα πτερύγια, τα μάτια και τον φυσητήρα.

7)    Μην ρίχνετε νερό ή οτιδήποτε άλλο στον φυσητήρα

8)     Καλύψτε με βαζελίνη (όχι αντηλιακά) τα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο και στον αέρα. Προσοχή, όχι στα μάτια, στον φυσητήρα και στην περιοχή γύρω από το στόμα.

9)    Μην χορηγείτε τροφή ή υγρά στο ζώο.

10)  Απομακρύνετε τον κόσμο. Διορίστε έναν “υπεύθυνο ακτής”, ο οποίος θα κατευθύνει και θα συντονίζει τη διαδικασία της διάσωσης. Τοποθετήστε περιοριστικά σχοινιά γύρω από την περιοχή διάσωσης στην ακτή, έτσι ώστε να απομακρύνεται το πλήθος

11)  Απαραίτητη η ηρεμία και ησυχία κατά τους χειρισμούς. Το στρες μπορεί να αποβεί μοιραίο.

12)  Ειδοποιείστε αμέσως τον «ΑΡΙΩΝ» που έχει μακρόχρονη εμπειρία σε διασώσεις κητωδών (τηλ.6945-531850 ή 6945-644994) και το τοπικό λιμεναρχείο (108).

 

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΟΤΑΝ ΔΕΙΤΕΕΝΑ ΝΕΚΡΟ ΚΗΤΩΔΕΣ

1)    Φωτογραφήστε ή βιντεοσκοπήστε το ζώο από όλες τις πλευρές του (κυρίως το πρόσωπο με τα δόντια, τα πτερύγια του, τη ράχη τουκαι τη κοιλιά του).

2)    Μετρήστε το συνολικό του μήκος από την άκρη του ρύγχους του μέχρι τη σχισμή της ουράς του.

3)    Στείλτε το υλικό σας στον ΑΡΙΩΝ (Email: arion@arion.org.gr) μαζί με την ακριβή τοποθεσία που βρίσκεται το ζώο (συντεταγμένες).

4)    Ειδοποιείστε αμέσως τον «ΑΡΙΩΝ» που έχει μακρόχρονη εμπειρία σε νεκροψίες-νεκροτομές και δειγματοληψίες κητωδών με στόχο τη διερεύνηση των αιτιών θανάτου (τηλ. 6945-531850 ή 6945-644994) και το τοπικό λιμεναρχείο (108).

Μπορείτε να κάνετε και ΑΝΑΦΟΡΑΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ στη σελίδα: http://www.arion.org.gr/cetaceans-observation

Βιβλιογραφία: Κομνηνού Αναστασία και Δρούγα Αιμιλία, 2001. Πρώτες Βοήθειες για Κητώδη, Διαχειριστική Αρχή CITES/Υπουργείο Γεωργίας, Εκδόσεις RE.AD.CO., ISBN 960-87156-0-1, Αθήνα.