Εντυπωσιασμένοι από την καταγραφή Βίδρας, για πρώτη φορά!, στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά - Μαραθώνα, σας παρουσιάζουμε το συμπαθέστατο και ακριβοθώρητο σαρκοφάγο της Ελλάδας.

Η ευρασιατική βίδρα είναι το μοναδικό από τα 13 είδη βίδρας που υπάρχουν στον κόσμο, που ζει στην Ελλάδα. Συγγενεύει με τα κουνάβια καιτους ασβούς, καθώς ανήκει στην ίδια οικογένεια με αυτά (Mustelidae). Είναι μεσαίου μεγέθους σαρκοφάγο ζώο, με χαρακτηριστικό μακρόστενο σώμα, μικρά αυτιά και μεγάλα μουστάκια στη μύτη, μακριά δυνατή ουρά και πόδια με μεμβράνες, όλες προσαρμογές για να ζει στο νερό. Ως ημιυδρόβιο θηλαστικό, έχει τη μοναδική ικανότητα να μετακινείται με ευκολία ανάμεσα στην ξηρά και το γλυκό νερό, αλλά και τη θάλασσα. Περνάει αρκετό χρόνο στην ξηρά, καθώς αναπαράγεται και ξεκουράζεται στα γιατάκια της που βρίσκονται σε καλά προφυλαγμένες θέσεις, σε κουφάλες δέντρων ή ανάμεσα σε βράχια ή σε καλαμιές, και πάντα πολύ κοντά στο νερό, ή μετακινείται από μια περιοχή σε άλλη.

Η βίδρα είναι δεινός κολυμβητής, και περνά πολλές ώρες στο νερό κολυμπώντας, καθώς ψάχνει για τροφή (κυρίως ψάρια, αλλά και αμφίβια, νερόφιδα, καβούρια, πουλιά και μικρά θηλαστικά) ή παίζοντας στις μικρές οικογενειακές ομάδες που ζει το ενήλικο θηλυκό με τα μικρά του. Οι αρσενικές βίδρες ζουν μοναχικά, διατηρώντας μεγάλες επικράτειες, οι οποίες επικαλύπτονται από επικράτειες θηλυκών ζώων, και τις οριοθετούν με τα πολύ χαρακτηριστικά περιττώματα τους και τις εκκρίσεις των αδένων τους, μαρκάροντας συγκεκριμένες θέσεις, που οι άλλες βίδρες μπορούν εύκολα να βρίσκουν, και έτσι τις «ενημερώνουν» για τον χώρο όπου ζουν. Δεν είναι εύκολο να παρατηρηθούν βίδρες μέσα στη μέρα, αφού είναι είδος κυρίως νυκτόβιο, αν δεν είναι και απίθανο να τις δει κανείς να κάνουν βουτιές σε λίμνες ή να περπατούν κατά μήκος της όχθης στα ποτάμια.

Στην Ελλάδα, η βίδρα έχει ευρεία κατανομή σε όλη την ηπειρωτική χώρα, και με τους μοναδικούς νησιωτικούς πληθυσμούς του είδους στη Μεσόγειο να ζουν στην Κέρκυρα, στη Λευκάδα και στην Εύβοια. Οι βίδρες απαντώνται σε ένα πολύ μεγάλο εύρος υγροτόπων, από παράκτιες περιοχές όπου ψαρεύουν στη θάλασσα, μέχρι και σε μεγάλα υψόμετρα στα ορεινά της χώρας, καθώς έχουν καταγράφει στην Πίνδο, πάνω από τα 1700 μέτρα.

Σε πολλές περιοχές, οι ντόπιοι ξέρουν τη βίδρα ως «ποταμόσκυλο» ή «σκυλοπόταμο» ή «κυνοπόταμο» ή «χηνοπόταμο». Δυστυχώς όμως, συχνά ο κόσμος τη μπερδεύει με τον μυοκάστορα, αλλά και με το αμερικανικό μινκ που έχει δραπετεύσει από φάρμες εκτροφής στην ηπειρωτική χώρα, και τα δυο είδη ξενικά στη χώρα μας.

Η Ελλάδα έχει έναν πολύ υγιή πληθυσμό από βίδρες σε σχέση με χώρες της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης, από όπου είχαν εξαφανιστεί κυρίως λόγω της ρύπανσης, και γι’ αυτό έχει ένα πολύ αυστηρό καθεστώς προστασίας σε επίπεδο Ε.Ε. Περιλαμβάνεται στα Παραρτήματα ΙΙ & ΙV στην Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, αλλά και στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης και στο Παράρτημα Ι της Σύμβασης CITES. Στην Ελλάδα η βίδρα απαντάται σε 110 περιοχές (ΤΚΣ/ΕΔΖ) του δικτύου Natura 2000. Σε εθνικό επίπεδο προστατεύεται και από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981.

Ο τρόπος ζωής της βίδρας απαιτεί εκτενή και υγιή υγροτοπικά ενδιαιτήματα, στα οποία επιτελεί ένα σημαντικότατο οικολογικό ρόλο, όντας ο μεγαλύτερος ημιυδρόβιος θηρευτής, στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Έτσι, στους μεγάλους υγροτόπους της Ελλάδας, όπως τα μεγάλα ποτάμια, τα δέλτα και οι λίμνες, οι πληθυσμοί της βίδρας είναι σε καλή κατάσταση, ενώ σε μικρούς παράκτιους υγρότοπους, οι πληθυσμοί της είναι πιο κατακερματισμένοι και ευάλωτοι και βρίσκονται κάτω από μεγαλύτερη πίεση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.  Ειδικά οι νησιωτικοί πληθυσμοί της Εύβοιας, της Κέρκυρας και της Λευκάδας, που είναι πολύ μικροί και απομονωμένοι, είναι πολύ απειλούμενοι.

Βασική απειλή για τη βίδρα στην Ελλάδα είναι η υποβάθμιση και η καταστροφή των υγροτόπων όπου ζει, και κυρίως η αποξήρανση τους και η καταστροφή της φυσικής παρόχθιας βλάστησης. Έναν σημαντικό κίνδυνο για τους πληθυσμούς της βίδρας αποτελεί η ρύπανση των νερών σε υδάτινα συστήματα που γειτνιάζουν με αγροτικές καλλιέργειες, σε περιαστικές περιοχές και βιομηχανικές ζώνες. Σημαντικές απειλές είναι και η θανάτωση ζώων από αυτοκίνητα σε δρόμους, ο πνιγμός σε αλιευτικά εργαλεία και δίχτυα και οι παράνομες θανατώσεις σε ιχθυοτροφεία, διβάρια και λίμνες όπου ασκείται αλιεία.

Πηγή: Μελέτητης ευρασιατικής βίδρας Lutra lutra στην Ελλάδα: https://www.researchgate.net/project/Study-of-the-Eurasian-otter-Lutra-lutra-in-Greece,Γαλανάκη Αντωνία.

Τα ίχνη που αφήνουν οι βίδρες

Παρακολούθηση βίδρας

Αν θέλουμε να ξέρουμε αν οι ενυδρίδες κατοικούν στα νερά μας, η καλύτερη μέθοδος για την αναζήτηση ενυδρίδων είναι η αναζήτηση ιχνών και περιττωμάτων. Μπορεί κανείς να βρει καλύτερα ίχνη βίδρας κατά μήκος των ποταμών και των παραποτάμιων αμμοθινών. Επομένως, καλά μέρη για να αναζητήσετε ίχνη ενυδρίδων είναι οι λωρίδες γης που έχουν μεγάλες, ελεύθερες από βλάστηση περιοχές άμμου. Οι ενυδρίδες συχνά χρησιμοποιούν αυτή την περιοχή και ως αποχωρητήριο.  Είναι πολύ συνηθισμένο να βρίσκει κανείς υπολείμματα θηραμάτων στα κόπρανα της βίδρας (π.χ. λέπια ή οστά ψαριών), επειδή χωνεύει την τροφή της πολύ γρήγορα.

Ακόμη και σε μια βέλτιστη επιφάνεια, μόνο το ένα τρίτο περίπου όλων των αποτυπωμάτων είναι πλήρες. Ο ιστός είναι ορατός μόνο στις πιο σπάνιες περιπτώσεις. Το πλάτος των πατημασιών ποικίλλει τόσο πολύ, ανάλογα με το έδαφος και το βάδισμα του ζώου, που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό του φύλου. Ανάλογα με το βάδισμά της, η ενυδρίδα αφήνει διαφορετικά ίχνη, έως και 20 διαφορετικές παραλλαγές είναι γνωστές. Μόνο σπάνια βρίσκει κανείς πλήρη αποτυπώματα. Χρησιμοποιείτε πάντα κλίμακα όταν φωτογραφίζετε αποτυπώματα. Φωτογραφίζετε πάντα το ίχνος απευθείας από πάνω. Τα πλήρη αποτυπώματα απαιτούν βέλτιστη επιφάνεια(λάσπη ή λεπτό, υγρό χιόνι ή ελαφρώς αποψυγμένο πάγο).

Πότε χρειάζεται να βοηθήσετε τις Ενυδρίδες (Βίδρες)

Είναι σημαντικό όταν συναντάτε για πρώτη φορά μια βίδρα που πιστεύετε ότι βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση ή τραυματισμό να μην την πλησιάσετε αμέσως. Για τα μωρά της ενυδρίδας, πρέπει να λάβετε υπόψη μια σειρά παραγόντων πριν επέμβετε, φορώντας γάντια. Ωστόσο, εάν ένα μωρό βίδρας βρίσκεται σε εμφανή κίνδυνο θα πρέπει αμέσως να το πάρετε π.χ. από την άκρη ενός δρόμου.

Εάν μια βίδρα πιαστεί από ένα κατοικίδιο θα πρέπει να αξιολογηθούν οι τραυματισμοί της.  Εάν μια βίδρα χτυπηθεί από αυτοκίνητο, θα πρέπει να αξιολογηθεί για διάσειση, σοκ ή άλλους τραυματισμούς.  Εάν βρείτε μια βίδρα σε παγίδα, να είστε πολύ προσεκτικοί. Θα χρειαστείτε βοήθεια για να απελευθερώσετε τη βίδρα και στη συνέχεια θα χρειαστεί θεραπεία για τυχόν τραυματισμούς. Λάβετε πλήρη καταγραφή της ημερομηνίας, της ώρας και του τόπου, καθώς γι’ αυτό θα πρέπει να ειδοποιηθεί η Δασική Υπηρεσία και κάποιο Κέντρο Διάσωσης. Εάν είναι δυνατόν, βγάλτε μια φωτογραφία.

Οι μητέρες ενυδρίδες συχνά αφήνουν τα μικρά τους για να ψαρέψουν για τροφή ή μπορεί να βρίσκονται στην διαδικασία μετακίνησης.  Επομένως, το ότι ένα μικρό είναι μόνο του δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χρειάζεται βοήθεια. Αν δείτε ένα μικρό, μην επέμβετε αν δεν κινδυνεύει άμεσα. Αντίθετα, παρατηρήστε για κάποιο χρονικό διάστημα – είναι σημαντικό να μην πλησιάζετε τα μικρά, καθώς η ανθρώπινη μυρωδιά θα αποτρέψει τη μητέρα από το να επιστρέψει στα μικρά της. Πριν από την παρέμβαση, επικοινωνήστε με τις αρμόδιες αρχές/οργανισμούς για συμβουλές.

Μην επιχειρήσετε ποτέ να σηκώσετε μια βίδρα, ειδικά έναν ενήλικα χωρίς χοντρά γάντια. Οι ενήλικες ενυδρίδες μπορεί να είναι εξαιρετικά επιθετικές και να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη σε ένα άτομο. Εάν μια ενήλικη βίδρα φαίνεται τραυματισμένη, πλησιάστε σε απόσταση ασφαλείας πριν αξιολογήσετε τυχόν τραυματισμούς. Μια βίδρα που φαίνεται αναίσθητη μπορεί να σηκωθεί ξαφνικά, οπότε να είστε πολύ προσεκτικοί. Εάν η βίδρα προσπαθήσει να απομακρυνθεί με σοβαρούς τραυματισμούς, παρατηρήστε πού πηγαίνει.  Για την μεταφορά της χρησιμοποιείστε μόνο κουτί μεταφοράς σκύλου.

Τόσο για τα μικρά όσο και για τους ενήλικες, θα συνιστούσαμε να επικοινωνήσετε με τα κέντρα διάσωσης πριν πλησιάσετε το ζώο, εκτός εάν είναι απολύτως απαραίτητο.

Διάσωση Βίδρας στην Καστοριά από στελέχη της "Εταιρείας Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς"

Όσοι αγάπησαν αυτό το μοναδικό ζώο, μπορούν να μαθαίνουν γι' αυτό από το facebook, στην παρακάτω σελίδα: